Ken je dat, je hebt ineens een dag vrij, er valt een afspraak uit of zo, je kunt dus alles doen wat je wilt, maar het kost echt moeite om te bedenken waar je mee wilt beginnen? Of: je moet of wilt iets schrijven en dat kan alle kanten op, welk onderwerp kies je? Voor de mensen die tekenen of schilderen: je hebt de tijd, er staat een leeg doek op de ezel: wat ga je maken? Ze zeggen wel eens dat de grenzen belemmerend werken voor de creativiteit, maar helemaal geen kaders werkt soms overdonderend.
Vergelijk dat eens met een situatie waarin er wel grenzen zijn. Je hebt een uurtje vrij, tussen twee activiteiten in. Je bent op vakantie en de plannen voor die dag gaan niet door. Je moet iets schrijven, en je weet hoe lang het moet zijn en dat het niet te formeel mag zijn. Of je moet iets schrijven over een bepaald onderwerp. Je wilt gaan tekenen of schilderen en er staan een vaas bloemen en een fruitschaal op tafel. Dat maakt het veel makkelijker.
Grenzen die niet werken
Helaas is het niet zo makkelijk, dat elke grens je creativiteit sneller laten stromen. Er zijn fijne grenzen en vervelende grenzen.
Grenzen die niet werken zijn grenzen die jouw creatieve proces in de weg zitten. Bijvoorbeeld: onmiddellijke beoordeling van elk prematuur idee, tijdsdruk, stress, een sociaal onveilige situatie. Eigenlijk alles wat ingaat tegen de spelregels voor creatief denken.
En verder is het persoonlijk: de één vindt het prettig om 100 variaties op een klein detail te verzinnen. Die voelt zich misschien uitgedaagd door juist heel veel grenzen. Denk aan iSteef, die elke dag op een banaan tekent, meestal geïnspireerd door de actualiteit. Een ander zou helemaal gek worden van het idee alleen al.
Kaders die wel werken
Binnen de spelregels en persoonlijke voorkeuren zijn een aantal grenzen te bedenken die net voldoende kaders geven om te voorkomen dat je overdonderd wordt door alle mogelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan:
- Beperkingen wat betreft vorm: zo groot, zo lang, in een bepaalde stijl.
- Inhoudelijke kaders: een bepaald thema of onderwerp. Zo gaat dit blog alle kanten op, maar de rode draad is creativiteit, onderwijs en innovatie, hoe ik omga met inspiratie lees je hier.
- Voorgeschreven materiaal: wat mag je wel gebruiken, wat niet?
- Grenzen in de tijd: bijvoorbeeld een deadline of een tijd waarbinnen gewerkt kan worden. Een deadline kun je voorstellen, je kunt je denk ik ook voorstellen dat iets over twee uur af moet zijn. Maar hier zijn ook variaties op: alleen op zaterdag, elke dag een kwartier.
Grenzen die er al zijn
Als je min of meer professioneel creatief bezig bent dan levert dat al wat grenzen op. Hoewel… je hóeft geen Powerpoint te gebruiken hè? Je mág ook drie schilderijen meenemen aan de hand waarvan je een presentatie houdt. Dat gaat iedereen bijblijven. Dus kijk altijd goed, welke grenzen je helpen en met welke grenzen je jezelf onnodig beperkt.
Daarnaast zul je, ook in je vrije tijd, vaak al wat grenzen ervaren. Je hebt niet de hele dag de tijd, bijvoorbeeld. Of je wilt werken met de materialen die je al hebt.
Jezelf grenzen opleggen
Wil je iets creatiefs gaan doen maar vind je het moeilijk te beginnen, dan kan het helpen om jezelf wat grenzen op te leggen. Al was het maar, om de boel op gang te krijgen: een kwartier lang alles opschrijven wat er in je hoofd opkomt, of de oefening waarbij je steeds een cirkel als uitgangspunt neemt voor een tekening en probeert zoveel mogelijk van die tekeningetjes te maken. Het kan je echt helpen.
En het mooie is: grenzen die je jezelf oplegt zijn vrijwillig, dus als je eenmaal bezig besluit die grenzen over te gaan: who cares?
Grensoverschrijdende neigingen
Ik ben altijd een beetje gefrustreerd door grenzen. Hoezo word ik begrensd? Waaróm mag ik er niet overheen? Juist dat helpt me vaak vooruit: hoe kan ik er tóch overheen? Waarom wil ik er overheen? Wat zoek ik dan? Prima open vragen, een heel goed uitgangspunt voor creativiteit. Dus zie dit stuk vooral niet als een pleidooi om je in een hokje te laten stoppen of netjes binnen de lijntjes te kleuren. Grenzen geven je iets om aan vast te houden, óf je tegen af te zetten. Als het je vooruithelpt is het allebei goed.
PS Over creativiteit en knutselen schreef ik drie stukken, waar de grenzen ook in aan bod komen. In eerste instantie gericht op het knutselen op de basisschool, maar ik ook herkenbaar als je als volwassene met handvaardigheid bezig bent. Je vindt ze hier: