Waarom brainstormen (niet) werkt

Bliksemend brein
Flitsende hersenen

Het is een drukte van belang, de temperatuur stijgt, iedereen zit met rode konen, de gelegenheidsfacilitator loopt energiek heen en weer, de wanden vullen zich met flip-over-vellen boordevol waanzinnige ideeën… Heerlijk! Maar het heeft geen zin. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt, dat brainstormen niet werkt. Echt niet. Het leidt niet tot meer of betere ideeën, het is hooguit goed voor de teambuilding. Dus nooit meer met de flip-over op de hei!?

Wat is waar? Eerst de onderzoeksopzet: in de diverse onderzoeken (voor een meta-analyse zie bijvoorbeeld (Nijstad, Stroebe, & Lodewijkx, 2006)) krijgt een klein groepje proefpersonen, vaak studenten, een probleemstelling waarvoor ze nieuwe oplossingen moeten verzinnen. That’s it, ga maar aan de slag. Aan het einde worden de ideeën geteld en vergeleken met het aantal ideeën dat een even groot aantal individuele proefpersonen heeft bedacht. Dat is dus duidelijk wat anders dan een gestructureerde creativiteitstechniek, met spelregels en een oplettende facilitator. De proefpersonen hebben bovendien nul belang bij de uitkomst.

In zo’n situatie blijken individuele proefpersonen in alle onderzoeken meer ideeën te verzinnen dan duo’s en groepjes. De samenwerkers hebben het wel meer naar hun zin. Doordat ze in een groep werken hebben ze minder vaak last van het gevoel dat er geen ideeën meer komen, en ze zien de stapel ideeën groeien. Maar de individuen leveren dus meer resultaat.

Voeg je een facilitator toe, dan verandert dit. Met een goedgetrainde facilitator genereren groepjes net zoveel ideeën als de individuen, en veel meer dan de groepjes zonder getrainde facilitator (Kramer, Fleming, & Mannis, 2001) (Oxley, Dzindolet, & Paulus, 1996).

Dus: nooit meer brainstormen? Alleen nog maar brainstormen met een TOP-facilitator?
Is je belangrijkste doel: veel nieuwe ideeën verzinnen, dan heb je drie opties:

  1. mensen individueel ideeën laten verzinnen
  2. een goede facilitator inhuren
  3. kiezen voor een werkvorm die mensen gelijktijdig, maar individueel ideeën laat genereren, zoals elektronisch brainstormen of brainwriting

Elektronisch brainstormen, waarbij elke deelnemer achter zijn eigen computerscherm ideeën verzint, en brainwriting, waarbij deelnemers hun ideeën opschrijven i.p.v. door elkaar roepen, blijken beiden een goede manier te zijn om de nadelen van het groepsgewijs verbaal brainstormen in te dammen, sterker nog: deze technieken leveren méér ideeën op dan individueel brainstormen, doordat de deelnemers kunnen voortborduren op elkaars ideeën. (Michinov, 2012)

Heb je andere doelen, zoals teambuilding, een veranderproces in een organisatie, neuzen dezelfde kant op krijgen, gedeeld eigenaarschap van de resultaten, energie losmaken, mensen eindelijk een keer samen aan tafel krijgen, indruk maken op je opdrachtgever, designers met elkaar laten wedijveren om ze scherp te houden (Sutton & Hargadon, 1996) e.d., dan kan een groepsgewijze verbale brainstorm precies zijn wat je nodig hebt.

Een slim workshopontwerp zal technieken combineren, om precies dát te krijgen waar je naar zoekt: een optimum aan ideeën, samenwerking, plezier en verantwoordelijkheidsgevoel. En een uitstekende balans tussen werkvormen voor enerzijds mensen met een lenige geest en anderzijds beginnende creatievelingen, aan de ene kant werkvormen waarbij introverten op hun gemak zijn (Cain, 2012) (Thomson, 2014) (Marinello, 2013)en aan de andere kant werkvormen waarbij extraverten hun energie kunnen inzetten en werkvormen voor beelddenkers, verbaal ingestelden, bewegingsgerichte types enzovoorts.
Gaat het om het verzinnen van ideeën voor de nieuwe verpakking van chocolademelk, dan zijn de eisen aan de procesbewaker niet zo hoog, misschien kun je zelfs wel zonder. Maar raakt de vraag die je wilt beantwoorden de deelnemers persoonlijk, bijvoorbeeld omdat het ook over hun werk gaat, zorg dan dat de sociale veiligheid goed wordt bewaakt.

En tot slot: de meest baanbrekende uitvindingen komen niet uit één brainstormsessie voort, die vergen meer tijd, analyse, trial-and-error, een rijpe geest en gewoon veel werk, discipline en motivatie. Creativiteitstechnieken zijn krachtig, maar ze zijn geen wondermiddel.

(Dit stuk is in oktober 2014 verschenen als COCD-Creativitip: http://www.cocd.org/creativitips/werkt-brainstormen-nu-wel-of-niet/.)

Bibliografie
Cain, S. (2012). Quiet: The Power Of Introverts In A World That Just Cant Stop Talking. New York: Crown Publishers.
Kramer, T., Fleming, G., & Mannis, S. (2001). Improving Face-To-Face Brainstorming Through Modeling and Facilitation. Small Group Research , 533-557.
Marinello, M. (2013). In Search Of Better Brainstorming Through A Two Step Process. Arizona: Arizona State University.
Michinov, N. (2012). Is Electronic Brainstorming or Brainwriting the Best Way to Improve Creative Performance in Groups? An Overlooked Comparison of Two Idea-Generation Techniques. Journal of Applied Social Psychology , E222-E243.
Nijstad, B., Stroebe, W., & Lodewijkx, H. (2006). The illusion of group productivity: A reduction of failures explanation. European Journal of Social Psychology , 31-48.
Oxley, N. L., Dzindolet, M. T., & Paulus, P. B. (1996). The effects of facilitators on the performance of brainstorming groups. Journal of Social Behavior & Personality , 633-646.
Sutton, R. I., & Hargadon, A. (1996). Brainstorming Groups in Context: Effectiveness in a Product Design Firm. Administrative Science Quarterly , 685-718.
Thomson, J. (2014, May 20). Facilitating Introverts: Eliciting the Gifts of the Quiet Ones. Opgeroepen op September 29, 2014, van Citizenize-Citizenise: http://www.janicethomson.net/facilitating-introverts-eliciting-the-gifts-of-the-quiet-ones/