Mijn thema deze week: uitnodigen om te doen. Als ontwerper stuur je met je ontwerpen het gedrag van mensen. Dat is een hele verantwoordelijkheid, en het biedt kansen. Als docent en moeder stuur ik ook gedrag: ik wil mijn studenten èn mijn kinderen ervaringen bieden waar ze van leren. (In de breedste zin dan hè, ik ben niet zo iemand die thuis school nog eens dunnetjes over doet.) Deze week kwam ik in al mijn rollen het thema “uitnodigen om te doen” tegen. Ik laat het je zien:

Uitnodigen om een product goed te gebruiken

Een product vertelt als het goed is de gebruiker hoe het gebruikt moet worden. Bij een rechthoekig ding met een schermpje is dat lastig, maar ook daar slagen ontwerpers er steeds beter in ons zonder dikke handleiding met hun product te laten werken.

Een mooie term in dit verband is “affordance”. Een “affordance” is een kenmerk van een product dat de gebruiker een suggestie geeft voor het gebruik. Dat klinkt heel abstract, maar met een paar voorbeelden wordt het meteen duidelijk:

• Een handgreep nodigt je uit hem beet te pakken: de grootte ligt lekker in de hand, de vorm laat je zien dat je er aan kunt trekken of tillen of vasthouden. Zo laat hij zien wat je kunt doen. Zo suggereren de handgrepen op deze deuren dat je er aan kunt trekken, en het platte vlak nodigt uit tot duwen. Maar mispoes: je moet aan de ene kant duwen, en aan de andere kant trekken. Dat had de ontwerper anders op kunnen lossen!
• Knoppen zijn vaak zo ontworpen dat je ziet hoe je ze moet gebruiken: een ronde knop met ribbels aan de buitenkant is om te draaien, een rechthoekige knop met ribbeltjes in de breedte is een schuifknop, een rond knopje met een kuiltje in het midden is om op te drukken.
• Ook deuren en ramen nodigen uit iets te doen: je ziet een gebouw, je vraagt je af hoe je er in komt en tadaa: een manshoog gat! Dat is handig… En als je binnen zit en naar buiten wilt kijken is zo’n gat op ooghoogte intuïtief te gebruiken.

Een uitnodiging voor goed gedrag

Zo sneaky: wij als ontwerpers lopen dus na te denken hoe we jouw gedrag kunnen sturen hè! Daarbij heb je de slechteriken, die je verslaafd willen maken aan hun programma of spelletje en je veel geld of persoonlijke informatie afhandig willen maken. Foei, ga je schamen. Maar de goeieriken, die willen het je makkelijk maken gezond, sociaal en milieuvriendelijk gedrag te vertonen. Bijvoorbeeld door:

• Producten te maken die zichzelf uitschakelen, makkelijk te repareren zijn, lekker stevig zijn, die je kunt personaliseren waardoor je ze lekker lang bij je houdt.
• Spullen die bewegen leuk maken, zoals goede apps, stappentellers, speelgoed waar je actief mee aan de slag wilt. Een trap prominent in het midden van een gebouw en de lift achterin weggestopt.
• Aantrekkelijke groenteproducten (snoeptomaatjes!), waterflesjes, uitnodigende fruitschalen.
• Spullen die mensen stimuleren met elkaar te praten of samen te spelen.

Speeluitnodigingen

Thuis ben ik de knutselspullen aan het opruimen. Wat ik wil is overzicht, dus het gaat nu in van die plastic bakken die je in een kast kunt schuiven, gelabeld en al. Wat ik daarmee hoop te bereiken, is dat de kinderen makkelijker kunnen pakken wat ze nodig hebben, en dat ze snel kunnen zien wat er nog meer te vinden is. En het werkt: ze kijken nieuwsgierig in de lades, vinden verloren gewaande kleurplaten terug en gaan enthousiast aan de slag.

Rachelle Doorley, van Tinkerlab (zie ook Tinkeren: knutselen, aanklooien of doe-het-zelven?), gebruikt de term “art invitations”: een uitnodiging om (in haar geval) kunst te maken. Ze werkt met peuters en kleuters, en zo’n uitnodiging is bedrieglijk simpel: “gewoon” een paar materialen die aantrekkelijk zijn uitgestald op een verder lege tafel, en de vraag “Wat zouden we hier mee kunnen doen?”. Meer is het niet. Maar meer is ook niet nodig! En het mooie is: het werkt ook voor volwassenen. Leg maar eens een puzzel op tafel en iedereen gaat ermee aan de slag of begint er over te praten!

Ik gebruik dit soort uitnodigingen ook voor mijn studenten. Ik leg bijvoorbeeld een stapel foto’s met meubels en vazen uit verschillende vormgevingsstromingen op tafel en vraag ze er eens goed naar te kijken. Je ziet al snel dat ze gaan ordenen: wat hoort waarbij? Hun ordening is voor mij een aanknopingspunt om de (verschillen tussen) de stromingen te bespreken. Maar door ze eerst zelf te laten puzzelen snappen ze beter waar ik het over heb dan wanneer ik ze vooraf vertel wat de verschillen zijn.

Ideeën nodig? Rachelle Doorley’s boek “Tinkerlab: A Hands-On Guide for Little Inventors” is een echte aanrader voor wie met (jonge) kinderen wil knutselen en ontdekken, super uitnodigend en vol met slimme tips.

Nodig jezelf uit!

Deze trucs van ontwerpers,ouders en docenten kun je ook voor jezelf gebruiken. Maak je leven extra leuk en nodig jezelf uit!

Aantrekkelijk

• Deze tip ken je vast al: een fruitschaal, met verschillende soorten fruit en snackgroente nodigt uit gezond te snacken. Hoe meer kleurtjes, en soorten, hoe aantrekkelijker! (En als je het ziet, vergeet je ook niet om het te eten voor het bederft.)
• Maak voor jezelf ook eens een uitnodiging om iets te maken of te doen. Wat voor een ander kan, kan ook voor jezelf: alvast de spullen klaarleggen die je nodig hebt om aan de slag te gaan verlaagt de drempel om te gaan schilderen, tuinieren, taart bakken, sporten… Die voorbereidingen kun je zo’n beetje tussendoor doen, en zo’n voorbereide uitdaging of klus is veel leuker en makkelijker om mee te beginnen.
• Dat labelen en in bakken doen van die knutselspullen waar ik het over had, werkt ook voor mezelf. Ik krijg er zo’n zin van om te gaan knutselen, en o ja, dat is ook leuk, en dat, en dat…

Inrichting

Ruim op. Ik ben Marie Kondo niet, maar dit weet ik wel: als er iets niet uitnodigend is zijn het spullen die verstopt zitten achter of onder andere spullen. Als tv kijken makkelijker is dan een boek lezen, muziek maken, klussen in huis of het ophanglusje van je jas repareren: doe er wat aan. Want tv kijken is leuk, maar die andere dingen geven veel meer voldoening! (Ken je de 20/20 regel? Spullen die je weinig gebruikt en binnen twintig minuten voor minder dan twintig euro kunt kopen kunnen weg, las ik hier. Ik moet toegeven dat ik er niet heel consequent in ben, maar het helpt wel, zeker voor dingen waar geen emotionele waarde aan zit. Zelf hanteer ik ook de “ik ben het archief niet”-regel: papieren, boeken en tijdschriften die ik niet meer nodig heb mogen weg, hoe mooi ze ook zijn.)

Rachelle Doorley heeft haar huis ingericht op wat zij belangrijk vindt. Ook uitnodigend: denk eens na wat je belangrijke activiteiten vindt, en hoe je ervoor kunt zorgen dat jouw huis daar de perfecte plek voor is. Zo vind ik het fijn mijn kinderen zo zelfstandig mogelijk te laten doen wat ze willen. (Binnen zekere grenzen hè, mijn kleuter mag nog niet in zijn eentje op de fiets door het donker naar de supermarkt.) Dus kunnen ze bij de glazen, zodat als ze dorst hebben ze zelf water kunnen pakken. En ze kunnen bij de kleren in hun kast. (Bovenin de kast liggen spullen die zij niet nodig hebben, want daar kunnen ze niet bij.) En de bezem en poetsdoeken zijn voor het grijpen. Ook weten ze waar de handdoeken liggen. Allemaal dingen waar ze mij niet voor nodig hebben, fijn voor mij, maar ook heel goed voor hen!

Waar ga jij jezelf voor uitnodigen?