Heb ik talent voor de camera? Nou nee. Niet als model, niet als acteur. Ik ben live gewoon leuker geloof ik 😉 Maar als docent gaat het live voor de camera lesgeven me goed af. Omdat het om de inhoud gaat is het makkelijker denk ik. Ik merk dat dat niet voor iedereen zo is, dus ik heb eens nagedacht wat ik doe om ervoor te zorgen dat ik relaxed online lesgeef. Als er ook maar iemand lekkerder voor de webcam zit dankzij mijn tips ben ik heel blij!

Sorry voor de meer gevorderde online docenten: ik zet de “open deuren” er gewoon bij. Dat is de basis, die kan ik niet weglaten. Maar goed, jij bent dan ook al zo relaxed dat je dat door de vingers kunt zien, toch?

Tip 1: techniek op orde

Zorg dat je je apparatuur en techniek op orde hebt: controleer of alles werkt, zorg dat je weet hoe het werkt en oefen met het platform dat je gebruikt. De truc zit hier niet in bedenken dat je dat moet doen of het ongeveer snappen: je moet dit gewoon echt helemaal doen. Nee, dat is niet leuk. Maar nog altijd leuker dan te laat met je les beginnen omdat er iets toch niet werkt, of de eerste tien minuten bezig zijn met kabeltjes en verloopdingetjes om dan de gave demo die je wilde laten zien toch maar te laten zitten.

O, en de flikkerfrequentie van TL-balken is vaak hetzelfde als de frequentie van een digitale camera, waardoor je bewegende strepen in beeld krijgt. Heb je dat, pas dan de camerafrequentie aan.

Er zijn talloze geinige online tools, maar om meerdere (onderwijskundige) redenen is het aan te raden je tot een paar te beperken, en zoveel mogelijk vanuit één platform te doen. Tips om het meeste uit saaie vergaderplatforms te halen vind je hier: Haal uit je online vergaderomgeving wat er in zit

Tip 2: zelf op je voordeligst

Misschien ken je de tip al dat je je voor thuiswerken moet kleden alsof je naar je fysieke werkplek gaat? Dat geldt natuurlijk ook voor online lesgeven. De enige concessie die ik hier aan doe is dat ik online onder tafel vaak warme sloffen draag ;). Er zijn allerlei tips over welke make-up goed werkt (je wilt niet glimmen) en zo, dat laat ik aan anderen over. Ik houd het bij de basis: draag iets dat je staat, dat goed overkomt op camera (geen priegelige prints, die gaan “bewegen”), dat mooi zit ook als je zit (schoudervullingen die omhoog gaan staan wil je vermijden) en zorg dat ook alles onder de taille fatsoenlijk is. Ik leerde pas de term Donald Ducken voor mensen die boven de taille netjes gekleed zijn maar als ze iets pakken of de camera draaien om iets te laten zien ineens half in ondergoed in beeld komen. Dat wil je niet.

Hierbij hoort ook: zet je webcam op een goede hoogte. Een camera die recht je neusgaten in filmt of die schuin staat zodat jij achterover lijkt te hangen doet je geen goed. Wees creatief, zet er een stapel boeken onder ofzo. Het staat professioneler en je voelt je zelf prettiger. Relaxed om te weten dat je er gewoon netjes en profi uitziet.

Wat uitgebreidere tips voor de “looks” vind je hier:

• Videovergaderen voor vergevorderden uit de Volkskrant
• Er goed uitzien op het scherm door imago- en kledingadviseur Lida Thiry (met mooi voorbeeld van het verschil tussen een flatteus en onflatteus camerastandpunt)

Tip 3: een fijne houding, relaxed!

Zelf vind ik zittend lesgeven prima te doen, maar ik heb ook collega’s die gaan staan. Je kunt kiezen! Voor een instant-stawerkplek neem je een strijkplank, of je stapelt stevige dingen op je bureau. Zorg in elk geval dat je een houding vindt die je lang genoeg comfortabel vindt.

Tip 4: wat in beeld komt doet er altijd toe

Ja, je studenten of leerlingen mogen best zien dat je vanuit huis werkt. Daar hoef je je niet voor te schamen. Maar de droogboeketjes en de crosstrainer op de logeerkamer hoeven niet in beeld, OK? En een volle boekenkast mag dan misschien geleerd overkomen, het is ook nogal onrustig om naar te kijken. Houd het gewoon heel saai.

Ja maar, daar heb je toch die handige achtergrondjes voor? Ja, in sommige programma’s kun je een achtergrond kiezen. Maar: die werken optimaal met een neutrale, egale achtergrond, dus moet je er alsnog op letten. Foto’s en klokken komen er soms gewoon doorheen. En als het licht op jou en op de achtergrond niet met elkaar klopt is het raar. En ik verlies altijd een deel van mijn haar. Dus ik zit nu zelf voor een saai wit gordijn, dat ik achter mijn bureaustoel aan het plafond heb gehangen. (Ik maak nog een beter wandje, want het gaat nog een poosje nodig zijn.) Een witte of anderszins rustige muur is prima, een vrij lege of dichte kast, een lamp: je mag best wat zien, als het maar niet onnodig afleidt of je studenten meer over jou vertelt dan je ze zou willen vertellen.

Tip 5: wat buiten beeld is boeit niet (tenzij het herrie maakt)

Dat gezegd hebbend: verder dondert het niet waar je zit als je er maar comfortabel bij zit. Dus al staat je laptop op de vriezer, heb je net de strijkplank buiten beeld geschoven, zit je midden in een verbouwing: alles wat niet te zien is maakt voor je les niets uit. Alles wat geluid maakt wél helaas. Ik heb ervaring met spelende kinderen boven me op de houten vloer, van die veegwagentjes van de gemeente, een pianospelende echtgenoot, een telefoon… Deels pech, deels te voorkomen met goede afspraken. Dus denk er van tevoren even over na. Je zit er niet relaxed bij als je zelf wordt afgeleid.

Tip 6: de inwendige mens

Sommige mensen merken het niet als het tijd is om te eten, te plassen, de verwarming aan te zetten. Ik wel. Ik word echt bloedjechagrijnig als ik niet op tijd eet. En ik ben een medisch erkende koukleum. Waar dit naartoe gaat is dit: als je een uur of langer online moet zijn zorg je er maar beter voor dat je er comfortabel bij zit. Dus eet, drink en plas vooraf, zet je verwarming aan of raam open, zet wat drinken binnen handbereik, leg een lekkere deken over je knieën. Alles wat ervoor zorgt dat je tijdens je les niet wordt afgeleid door wat je lijf nodig heeft.

Tip 7: maak een plan

Je hebt bedacht wat je gaat doen. Uiteraard. Het meest relaxed is het wanneer je dat hebt vastgelegd, inclusief het voorbereiden van vragen die je kunt stellen, voorbeelden die je kunt noemen of wilt laten zien enzovoorts. We weten allemaal dat je hier concessies moet doen, maar als je het echt lastig vindt of je les is echt belangrijk (de eerste van een serie bijvoorbeeld) investeer er even tijd in.

Een bruikbare tip voor een snelle(re) voorbereiding leerde ik uit “The accelerated learning handbook” van Meier. Je kunt een les zien als een maaltijd: voorgerecht, hoofdgerecht en toe. Alles draait logischerwijs om het hoofdgerecht. Dus begin je daarmee: wat wil ik vandaag overbrengen, en hoe ga ik dat doen? Heb je dat in grote lijnen bedacht, dan kun je daar inleidende kennis en activiteiten bij bedenken, en als toetje herhaling, of een testje, of andere manieren om goed af te sluiten. Maar doordat je begint met de hoofdact, kun je de inleiding en afsluiting veel sneller plannen, omdat die daar logisch uit voortkomen.

Tip 8: maak ook een plan B

Nu de relax-tip: denk alvast na over je plan B. Dat is niet een totaal andere les, maar bedenk oplossingen voor dingen die kunnen gebeuren die niet heel onwaarschijnlijk zijn:

• activiteiten duren langer: wat kun je weglaten?
• je bent sneller klaar: wat kun je toevoegen?
• er is extra uitleg nodig, of meer voorbeelden
• een filmpje wordt afgespeeld zonder geluid, of helemaal niet

Als je hebt nagedacht over dingen die mis kunnen gaan, scheelt je dat veel stress als er inderdaad iets misgaat. En het mooie is: ook als er dan iets anders misgaat dan je had bedacht heb je wat aan je noodplan. Steek er niet teveel tijd in. Gewoon een activiteit die je kunt skippen tussen haakjes zetten, of de link naar een filmpje even in je presentatie zetten zodat studenten zo nodig zelf naar het filmpje kunnen gaan: het is een kleine moeite die veel ellende voorkomt.

Tip 9: hardware bij de hand

Buiten beeld heb je oneindig veel ruimte hè? Denk even na over wat je bij de hand wilt hebben: het studieboek dat de studenten gebruiken, pen en papier om dingen waar je op terug moet komen te noteren, objecten of afbeeldingen uit boeken die je wilt laten zien: leg ze klaar zodat je niet hoeft te lopen. Doe bladmarkeerders bij de meest relevante delen, zodat je bijvoorbeeld een veelgebruikte tabel snel kunt terugvinden.

Voorbeelden maken een les levendig en helpen het leren, dus hoe meer je kunt laten zien, hoe beter.

Tip 10: happy accidents

Je bent voorbereid, en toch gaan er dingen mis. En dat is heel goed. Dat is de realiteit, en die mogen de studenten best zien. Internet gaat plat, er wandelt toch een kind binnen (met een kat of een kop thee), een hardnekkige pakketbezorger ziet je zitten en blijft aanbellen tot je opendoet: het is me allemaal gebeurd. Dit zijn geen gekke dingen, ze kunnen ook jou gebeuren.

In hun van fotofilters en perfecte plaatjes vergeven wereld is het goed als studenten ervaren dat dingen mis kunnen gaan zonder dat de wereld vergaat. Je bent hun model: bij jou kunnen ze de kunst afkijken. Dus gaat er iets mis, ga er ontspannen mee om. Niet stressen. Wat wel:

• maak even tijd: laat ze even koffie halen, een tekstje doorlezen, voorbeelden verzinnen, vragen opschrijven: geef ze iets te doen zodat je even tijd hebt om je te herpakken
• blijven lachen, zie er de humor maar van in
• communiceer, laat ze niet in het ongewisse
• stel ze gerust: linksom of rechtsom ga jij ervoor zorgen dat ze leren wat je ze wilt leren, dus lukt het met deze les niet, dan zorg je voor een andere oplossing
• wees eerlijk: soms weet je het ook niet, en moet je even nadenken, zeg dat gewoon

Tot slot

Natuurlijk blijft het irritant als je er voor de derde keer in drie kwartier uit wordt gegooid terwijl je iets interactiefs aan het doen was, of baal je als je je zit te verslikken in wat kruimeltjes van je lunch, of als volwassen studenten het “gedeelde whiteboard’  onderkliederen en je niet goed ziet wie de daders zijn. (Ja, me allemaal gebeurd!) Ik kan niet beloven dat je nooit meer spanning zult voelen tijdens het online lesgeven. Da’s misschien maar goed ook trouwens! Maar ik hoop wel dat je door mijn tips relaxed aan je lessen kunt beginnen en vooral dat je er meer plezier in hebt.