Waarom iedereen zelf dingen moet kunnen maken

Niet zelfbedacht, wel zelfgemaakt èn zelf opgespannen en ingelijst! Hart met Noorse motieven.
Niet zelfbedacht, wel zelfgemaakt èn zelf opgespannen en ingelijst!

Ik ben een enthousiaste knutselaar, of wat flitsender gezegd: ik maak deel uit van de internationale beweging van mensen die zelf dingen maken. Zie ook Tinkeren: knutselen, aanklooien of doe-het-zelven?. Dat vind ik leuk. Maar ik probeer ook anderen, met name mijn kinderen, aan het maken te krijgen. In dit stuk leg ik uit waarom ik dat belangrijk vind.

Een leuk (Engelstalig) boek hierover is “Making makers” van AnnMarie Thomas: zij heeft succesvolle makers of voormalig makers geïnterviewd over hoe zij maker zijn geworden, of ze als kind al dingen maakten en over hoe zij nu omgaan met hun eigen kinderen: hoe stimuleren ze hun gezinsleden om dingen te maken?

Duurzaamheid

Dingen maken kan heel duurzaam zijn. Niet het met rottig plasticspul in elkaar frutselen van glimmende prulletjes. Maar wel het met aandacht in elkaar zetten en netjes afwerken van spullen die helemaal naar je zin zijn. Daar ben je trots op, die doe je niet zomaar weg, en meestal zijn ze beter en mooier gemaakt dan spullen uit de winkel. Bovendien kun je ze, als je ze zelf maakt, vaak ook zelf repareren.

Zelf spullen kunnen repareren is ook heel goed natuurlijk. Met wat handigheid en een beetje lef en inzicht hoef je veel minder weg te gooien. Goed voor het milieu, en fijn voor jezelf.

Ook in sociaal opzicht is zelf maken duurzamer: je voorkomt dat je spullen onder slechte omstandigheden worden gemaakt, en zult, doordat je weet hoeveel moeite het kost om iets fatsoenlijks te maken eerder kiezen voor eerlijk geproduceerde spullen.

Zuinigheid

Weet je hoe het koperdraad is uitgevonden? Door twee Hollanders die vochten om een stuiver… Zuinigheid heeft niet zo’n best imago. Maar zuinig omgaan met het kopen en wegdoen van spullen is duurzaam en goed voor je portemonnee, dus leef rijk door zelf dingen te maken!  Hoe bespaar je geld met zelf maken?

  • Door zelf kapotte spullen te repareren: ze gaan langer mee en de kosten voor zelf repareren vallen mee, zeker als je het vaker doet.
  • Door spullen zelf aan te passen aan jouw wensen of te vermaken: dat vergroot je mogelijkheden, omdat je niet op zoek hoeft naar het perfecte product: dat maak je er zelf van.
  • Sommige spullen uit de winkel zijn echt heel simpel zelf te maken, en dan kun je ze ook nog persoonlijk maken, dus dubbel winst.

Je kunt heel wat materiaal verprutsen voor de prijs het inhuren van een expert. Beetje cru uitgedrukt, maar het is waar: je leert door te doen, en zelfs als er weleens wat mis gaat ben je vaak goedkoper uit als je het zelf doet dan wanneer je iemand inhuurt. (Waarmee ik niet wil zeggen dat je nooit professionals moet inschakelen: die kunnen meer, ze doen het sneller en afhankelijk van de klus ook beter. Maar het hóeft niet altijd.)

Democratie

Democratie door zelf maken? Doe-het-zelven heeft toch niets met politiek te maken? Nee, maar wel alles met je stem laten horen en met machthebbers kunnen controleren.

Neem de tiny house movement: mensen die kiezen voor een klein huis, om zo lichter te leven. Dat kwam niet van bovenaf, en is ook geen verdienmodel voor multinationals. Dus het begon met mensen die een beeld hadden van wat ze wilden, en dat zelf concreet maakten: ze bouwden hun huis zelf. Pas daarna begonnen overheden er over na te denken.

Als mensen meer kennis hebben over hoe hun spullen worden gemaakt, zijn ze ook kritischer in het gebruik ervan. Ze accepteren geen rotzooi, en ze pikken het niet als fabrikanten en overheden onzin verkopen. Ze eisen fatsoenlijke spullen.

Nog een voorbeeld: Pabostudenten zijn geïnteresseerd in kinderen en in onderwijs. Maar ook zij gebruiken techniek, en moeten kinderen onderwijzen over techniek. Dus zoeken ze bij de Pabo naar manieren om de studenten te laten zien dat techniek dichter bij is dan ze denken. Neem nou de algoritmes die zoekmachines en sociale media gebruiken: die zijn in het voordeel van schreeuwerige inhoud. Dat heeft consequenties voor ons allemaal: ze werken door in hoe mensen met elkaar omgaan online, en kunnen discussies opblazen. Dat komt ook de scholen waar die studenten werken binnen.

Emancipatie

Zelf je idealen omzetten in concrete spullen is een manier om je eigen leven vorm te geven zoals jij dat wilt, los van wat anderen er van denken. Emancipatie is niet alleen “dat vrouwen tegenwoordig ook mogen werken”: het gaat ook over mogen zijn wie je bent. Zelf maken maakt je daarbij minder afhankelijk van anderen.

Een mooi voorbeeld is zelfgemaakte kleding. Die maakt je onafhankelijk van wat de winkelketens hebben ingekocht. Dat is supertof als je een heel eigen stijl hebt die toevallig niet in de mode is. Maar het is ook bevrijdend voor mensen met een lijf dat niet netjes in de hokjes van de maattabellen past. En dat is bijna iedereen: iedereen die een andere maat shirt dan broek heeft bijvoorbeeld, of klein is, lange benen heeft… Iedereen kan er mooi uitzien in goed passende en goed bij hem of haar passende kleren, en zelf je kleren maken vergroot de mogelijkheden (#bodypositivity: elk lijf is goed zoals het is.)

Expressie

Stel, je bent de Schepper: hoe zou jij de wereld vormgeven? Als ik je nu vertel dat je weliswaar niet dé Schepper kunt zijn (even er van uitgaande dat die functie al vergeven is) maar wel een schepper, dat is toch cool? Als je handig bent in zelf dingen maken, kun je helemaal zelf bepalen hoe jouw wereld er uitziet. Dat geeft een mogelijkheden!

Daarnaast is het een menselijke behoefte om je uit te drukken, om te laten zien wie je bent. Dat kan door te schilderen of muziek te maken, door te bloggen 😉  maar ook door zelf je wereld vorm te geven. Doe het zelven is op het eerste gezicht misschien geen creatieve daad. Maar een man die een kast timmert voor zijn collectie autootjes laat daarmee zien wat hij belangrijk vindt. Een vrouw die een knuffel maakt voor haar kind had voor het geld van de materialen best een knuffel kunnen kopen, maar zij laat zien dat ze haar kind een unieke en persoonlijke knuffel gunt.

Zelfstandigheid

Helaas moet ik bekennen dat ik laatst een elektricien heb laten komen die niets anders heeft gedaan dan een beetje pielen met een fitting en een lamp indraaien. Met elektriciteit ben ik nogal voorzichtig. Dus nadat ik zelf de wirwar van draden achter de lamp had bekeken en de boutjes in de kroonsteentjes had aangedraaid en de lamp nog steeds flikkerde, besloot ik niet te gokken maar een expert in te schakelen. Waarna bleek dat het euvel enorm meeviel, enigszins teleurstellend eigenlijk.

Over het algemeen vergroot iets zelf kunnen doen je zelfstandigheid. Sommige mensen doen zowat álles zelf, en zijn daarmee zo goed als onafhankelijk van anderen. Maar ook als je niet je eigen groente teelt of je eigen schaap scheert is het fijn om niet voor elke klipscheet in de gouden gids te hoeven kijken maar gewoon zelf je probleem op te kunnen lossen. Dat voelt goed!

Ontwerpen

Deze is vooral voor technici: hoe kun je nou iets ontwerpen zonder ooit iets te hebben gebouwd? Ik zie het bij mijn studenten: hoe comfortabeler ze zich voelen in de werkplaats, hoe doordachter hun ontwerpen zijn. Want pas als je het bouwt zie je het echt voor je, mooie 3D-animaties ten spijt. In de computer kan veel meer dan in werkelijkheid, en dat zie je pas als je je ontwerp uitprint met de 3D-printer, of zelf in elkaar zet.

Geluk

Maken maakt gelukkig. Ik schreef al over expressie en zelfstandigheid. Maar het geeft ook gewoon een kick om iets tastbaars te creëren, al is het maar een correct samengesteld Ikea-meubel. Een avond tv kijken, een stom spelletje op de telefoon: leuk hoor, maar zelf iets maken is zó veel bevredigender!

Maar hé, ik ben bevooroordeeld. Hoe is dat voor jou?