Nooit recht op je doel af

Meteen tot de kern komen werkt niet

Verkeersbord met pijl rechtdoor en pijl linksaf. Copyright: Krzysztof (Kriss) SzkurlatowskiVoor ik aan een workshop begin, heb ik het doel helder voor ogen. Het is dan verleidelijk de kortste weg te nemen: hop, meteen de hoofdvraag in de groep gooien, en daar gaan we. Maar helaas: als er iets níet werkt is het dat!

Waarom eigenlijk?

  • Het valt mensen rauw op hun dak. Als je iemand wilt interviewen begin je met wat makkelijke, niet al te persoonlijke vragen, voordat je de diepte in gaat. Dat geldt ook voor een groep: eerst een beetje opwarmen!
  • De vraag zit nog niet goed in ieders hoofd. Je zult dus zien dat de discussie regelmatig naar een andere vraag afdwaalt, gewoon omdat mensen in hun enthousiasme de vraag kwijtraken. Zelfs als je hem opschrijft.
  • Iedereen ziet een vraag op zijn eigen manier. Zeg je “ik zoek een nieuwe manier om groente aan de man te brengen” dan ziet de één kratten vol lelijke knollen voor zich, een ander frisse salades en de volgende een boodschappenmand waar gezellig een prei uit steekt. Die komen uiteraard op heel verschillende oplossingen, en snappen niet waar de verschillen vandaan komen.
  • Mensen geven geen zier om zo’n vraag als ze die  zo, droog, moeten beantwoorden. Het duurt even, ze moeten zich kunnen inleven, er een persoonlijke betekenis aan kunnen geven, voordat ze er ècht mee aan de slag kunnen.
  • Naast dat ieder er een eigen betekenis aan moet kunnen geven, moeten de mensen ook een gemeenschappelijk belang zien, en ook dat lukt niet als je meteen tot de kern komt.

Sneller tot de kern door een stapje terug te doen

Tja, daar sta je dan met je goede bedoelingen! Wil je een beetje effectief aan de slag, werkt het niet! Wat werkt wel? Eerst een stap terug zetten. Verken met de groep de vraag of de vragen àchter de vraag. Meestal is gewoon vragen “waarom?” al heel behulpzaam. In het voorbeeld van de groenteman: je wilt groente op een nieuwe manier aan de man brengen, waarom? (Uiteraard kun je die vraag eindeloos blijven stellen, maar als je al zeker bent van je hoofdvraag hoeft dat niet. Heb je je vraag nog niet helder, kijk dan even bij de werkvormen naar de methodes om een vraag te formuleren)

Door een stapje terug te doen, kom je bij de oorzaak en de noodzaak van de vraag. Die wil je hebben! Daarmee bereik je dat:

  • de vraag betekenis krijgt voor de individuen in de groep èn voor de groep als geheel
  • de groep opgewarmd is, goed “in de vraag zit” voordat je de hoofdvraag stelt
  • het samenwerken al begint voordat het noodzakelijk wordt

Een stapje terug voor meer creativiteit

Ook voor de creativiteit is zo’n stapje terug nodig. Het zorgt ervoor dat de sfeer geschikter wordt voor creativiteit: mensen zijn aan elkaar gewend en er is al wat gebrainstormd. En ideeën die te wild zijn voor de hoofdvraag zijn vaak een prima antwoord voor de “vraag achter de vraag”: door de omtrekkende beweging ontstaat meer ruimte voor originele, afwijkende ideeën.

In het creatieve proces zit een incubatiefase. In die fase is je onderbewuste bezig met een vraagstuk, terwijl jij met andere dingen bezig bent. Dat kost tijd. Hoe korter je met een vraag bezig bent en hoe minder je die vraag hebt verkend, hoe kleiner de kans dat er nieuwe ideeën ontstaan.  Ga je dus iets langer aan de slag om een vraag te verkennen, dan betaalt zich dat gewoon terug!

Een stapje terug = een extra controle

Nog een voordeel van eerst een stapje terug doen: dat stapje terug werkt als een extra controle.

  • Moeten of willen we hier ècht wat mee? Als de vraag “waarom” alleen hele magere antwoorden oplevert kun je je de moeite besparen!
  • Moeten of willen we hier ècht wat mee? Ofwel: is dit het probleem dat we moeten aanpakken, of moeten we eigenlijk een andere vraag stellen?

Normaal gesproken kom je hier al in de voorbereiding van een bijeenkomst achter, maar twee weten meer dan één: de groep kan je helpen.

Veel succes met deze omtrekkende beweging!

Tip: voor het verkennen en formuleren van je hoofdvraag vind je onder de werkvormen allerlei tips en methoden.
Leestip: de “focused conversation method” is een methode om met een groep op een gestructureerde manier een onderwerp te bespreken aan de hand van slim opgestelde vragen, met een opbouw in de vraagstelling waardoor je een groep meeneemt in een denkproces. Lees “The art of Focused Conversation”, of zoek op “focused conversation method”.