Met de feestdagen komen hier de spellen weer wat vaker op tafel. Meer tijd overdag, geen trainingen of vergaderingen ‘s avonds: alle tijd om een gezelschapsspel te spelen. En nu de kinderen wat ouder worden kunnen we steeds leukere spellen met ze doen, hoeven we ons niet meer te beperken tot “Huisje, boompje, beestje”, Memory of het Dick Bruna-kwartet.
Voor volwassenen zijn spellen vooral leuk en gezellig, en vast nog goede hersengymnastiek ook. Voor kinderen is een gezelschapsspel extra leerzaam: ze leren eerlijk spelen, samenwerken, sportief gedrag (als winnaar en als verliezer). En afhankelijk van het spel oefenen ze met strategie, met pech, met keuzes maken en zelfs met rekenen en lezen.
Vandaag wat overwegingen voor het kiezen van een spel. Ik noem veel namen, het meeste leg ik uit. Als ik ze niet uitleg zijn het heel bekende spellen waar je op internet veel informatie of recensies over vindt.
Wat voor spel zoek je?
Er zijn veel verschillende soorten spellen: spellen waarbij je veel moet nadenken, feestspellen, geluksspellen, zelfs spelletjes waar je vooral handig voor moet zijn, denk aan Mikado. Om een spel te kiezen (uit iemands kast of uit een (web-)winkel) is het handig na te denken wat je zoekt.
Voor kinderen kan een spel waar je door pech kunt verliezen heel frustrerend zijn! Zeker als er verder niet zoveel te beleven is aan het spel dan de race tegen elkaar. Bij een wat uitvoeriger, gebalanceerder spel is verliezen al minder erg.
Een speciale categorie, die nog niet zo bekend is, zijn de coöperatieve spellen. Daarbij spelen alle spelers tegen een gezamenlijke tegenstander. Vaak wel als losse individuen, maar uiteindelijk win of verlies je samen van het spel. Zo’n spel heeft een doel dat de spelers moeten bereiken, en terwijl je daarmee bezig bent komt bijvoorbeeld een ramp steeds dichterbij. Erg leuk! Voor volwassenen is Pandemic een goed voorbeeld, waarbij je als team een wereldwijde uitbraak van een besmettelijke ziekte moet zien te voorkomen/in te dammen. Voor kinderen ken ik er niet zoveel, bij de kringloop trof ik Ruimtereizigers (tegenwoordig heet het UFO) en dat bleek leuk. Wel met een nogal moralistische thema (milieuramp dreigen op ongerepte planeet) en krachten die niet door de keuring van de Vereniging tegen Kwakzalverij heen komen, zoals telekinese. Heel leuk is is dat de spelers zelf mogen bedenken hoe ze hun krachten inzetten: creativiteit gewenst!
De praktische zaken
Aantal spelers
Weet je wat jammer is? Een leuk spel waar je te weinig mensen voor hebt om het te spelen! Er zijn genoeg leuke spellen voor twee spelers, maar veel spellen zijn voor drie of meer spelers. En sommige spellen kúnnen wel met weinig mensen, maar zijn gewoon veel leuker met meer. Andere spellen kunnen juist niet met meer dan vier mensen, niet zo leuk als je gezelschap (of gezin!) uit vijf mensen bestaat… Oftewel: even opletten dus! Van sommige spellen zijn trouwens speciale versies voor twee spelers, of juist uitbreidingen voor als je met meer bent.
Een leuk spel voor twee is bijvoorbeeld Mr. Jack, waarbij de ene speler als slechterik ongezien de benen probeert te nemen en de andere speler hem moet zien te ontmaskeren.
Leeftijd
Op spellen staat meestal een indicatie van de leeftijd. Die bovengrens is onzin, die ondergrens een richtlijn. Er zijn vier dingen die bepalen of een kind een spel aankan: snapt het kind het spel, heeft het kind genoeg geduld en concentratie om het vol te houden, kan het kind tegen zijn verlies en is het thema niet te volwassen. Iets te moeilijk kan uitdagend zijn, maar veel te moeilijk is gewoon niet leuk. Fysiek is het voor kinderen lastig kaarten in hun handen te houden, zo’n fotostandaard waar je foto’s in een gleuf zet kan handig zijn. Of een schone schoenenborstel, of een omgekeerde spellendoos, daarbij zet je de kaarten tussen de doos en het deksel.
Speelduur
Mijn ouders speelden vroeger Risk met vrienden, en daar deden ze dan de héle avond over. Onbegrijpelijk vond ik dat, totdat ik zelf de wat langere spellen leerde waarderen. Maar goed: soms heb je niet de hele avond, dus speelduur is wel iets om te overwegen! Mijn ervaring is dat wat er op de doos staat meestal redelijk klopt.
Leertijd
Ingewikkelde spellen zijn vaak erg leuk als je ze eenmaal snapt, maar dat vergt een investering. Dat is prima als je gemotiveerd bent en alle tijd hebt, maar als je snel met nieuwe mensen een spel wilt spelen is het handig als het makkelijk te leren is. Heel leuk voor de feestdagen is bijvoorbeeld het raadspel 30 Seconds: je leert het makkelijk en hebt daarna veel plezier, en het duurt niet zo lang.
Te moeilijk? Niet moeilijk genoeg?
Van veel bekende spellen zijn juniorversies op de markt, denk aan kwartet zonder tekst, of Monopoly met alleen briefjes van 1 en kleine bedragen, of Uno* met leuke plaatjes maar minder pestkaarten. Soms kun je net zo goed zelf een spel aanpassen, bijvoorbeeld door de puntentelling makkelijker te maken of weg te laten. Maar die juniorversies zijn echt behoorlijk OK, hoewel je ze natuurlijk maar korte tijd nodig hebt. Er zijn ook spellen die wél voor alle leeftijden zijn: denk aan memory (dat verlies je van een zesjarige!), Jenga (blokken-stapel-spel) en kwartet.
Bij veel spellen staan in de spelregels opties om het spel moeilijker of uitdagender te maken. Daarmee kun je een bekend spel weer interessant maken. Ook op internet vind je variaties op bekende spellen, een kwestie van zoeken. En daarnaast zijn van veelverkochte spellen soms uitbreidingen verkrijgbaar, waarmee je bekende spel weer nieuw wordt. Denk aan Catan, of Carcassonne.
*Uno is min of meer hetzelfde als het kaartspel pesten, maar met drie voordelen: het heeft vaste spelregels, je kunt punten bijhouden over meerdere potjes en het is ook in het buitenland verkrijgbaar, dus vakantievriendjes kennen het ook.
Uitbreidingen en speciale versies? Leuk spel!
Net als bij films komt er op spellen geen vervolg als ze niet succesvol zijn. Oftewel: zoek je een leuk gezelschapsspel maar weet je niet wat, dan zit je veilig als je een spel kiest waarvoor uitbreidingen, themaversies en dergelijke beschikbaar zijn. Dat zijn bijvoorbeeld Catan, Carcassonne en Saboteur. Makkelijk hè? Ik ken maar één uitzondering: hoewel er regionale versies van zijn uitgebracht vond ik het “Ik hou van Holland”-spel gewoon niet zo goed. Maar meestal werkt het wel, omdat de uitgevers van spellen gewoonweg niet de marketingpower hebben om een spel te “pushen”: succesvolle spellen moeten het dus echt hebben van hun kwaliteit.
Een nominatie of winst als “Speelgoed van het jaar” is meestal een aanbeveling, zeker voor spellen. Voor speelgoed heb ik soms mijn twijfels, zie bijvoorbeeld dit filmpje.
De man/vrouw van de spellenwinkel
Tja, en als je iets nieuws wilt, dan is er altijd de deskundige om iets te helpen zoeken de bij je past. In mijn geval de vriendelijke man van Spellenwinkel de Burcht in Middelburg.
Veel speelplezier!
Nog een paar aardige artikelen over spellen en de spellenwereld, met tips: