Als ik met een groep nieuwe ideeën moet bedenken, begin ik soms zonder ze te vertellen waarvóór ze precies nieuwe oplossingen zoeken. Ik laat ze dus nadenken over een probleem dat ze niet kennen. Daarvoor gebruik ik een metafoor, bijvoorbeeld:

• Voor het oplossen van het probleem van de bevestiging van zonnepanelen op dunne, gladde daken liet ik een groep nadenken over ruimtewezens die zich moesten vasthouden aan het oppervlak van hun planeet. Dat, toevallig, ook nogal glad en breekbaar was.
• Voor een vraag over rolstoeltoegankelijkheid liet ik de deelnemers nadenken over een uiterst fragiel ei dat soepeltjes naar de torenkamer van een paleis moest worden gebracht.
• Het beveiligen van containers in de haven vertaalde ik naar het beveiligen van een Middeleeuwse schatkist tijdens transport (zie plaatje).

Moet je niet eerst het probleem verhelderen?

Ja maar, zul je denken: ben jij niet zo iemand die hamert op een goede probleemomschrijving en zo? Je schreef bijvoorbeeld dit stukje? Klopt. Als je niet helder hebt wat je wilt leidt dat nergens toe. En toch: soms is het beter niet te veel te weten. Als je de vraag precies weet, beperk je jezelf automatisch tot voor de hand liggende oplossingen. Terwijl je óók nieuwe oplossingen kunt bedenken voor een vergelijkbare vraag, zonder dat je last hebt van beperkende gedachten.

Kijk, ruimtewezentjes bestaan niet*. Dus als het over ruimtewezens gaat is alles mogelijk. Terwijl als ik mensen rechtstreeks zou vragen naar dakbevestiging, dan gaan ze meteen denken in aluminium profielen en montagekit. Hetzelfde verhaal bij rolstoeltoegankelijkheid: planken bij de drempels, beige liften e.d.. Terwijl zo’n sprookjesachtig ei (er zou een prinses uit komen): dat spreekt tot de verbeelding!

Het voordeel van werken met een metafoor

Door gebruik te maken van deze metaforen was het makkelijker oplossingen te verkennen die minder voor de hand lagen. Maar door de metaforen slim te kiezen gingen de deelnemers al wel de goede kant op: die schatkist bijvoorbeeld, die kwam niet voor niets uit de Middeleeuwen. We zochten namelijk een goedkope, robuuste, low-tech oplossing.

Vervolgens heb ik natuurlijk de deelnemers verteld wat het echte probleem was. En ja, daardoor vielen een aantal opties af, zoals alles met tovenarij. Maar veel oplossingen bleken direct bruikbaar voor het eigenlijke probleem, en andere oplossingen lieten zich aanpassen tot bruikbare ideeën.

Wanneer is dit handig?

• Als alle voor de hand liggende oplossingen al bedacht zijn.
• Bij een probleem dat meteen doet denken aan een bepaald type oplossingen.
• Bij een probleem dat ingewikkelder lijkt dan het is.

Als voorbeeld even die ruimtewezentjes: als ik de deelnemers eerst het probleem had uitgelegd, dan zouden ze misschien terugschrikken: “Ik weet niets van zonnepanelen”, “Tja, ehm, dingen op daken? Dat is toch heel technisch en lastig?”. Daarmee beperken ze zichzelf onnodig, want we hadden juist behoefte aan een frisse blik. Nadat we ruimtewezentjes hadden gemaakt van kleuterklei en cocktailprikkers zat de sfeer er goed in, én voelden de deelnemers zich vrij om oplossingen te bedenken.

Volgende week zal ik uitleggen hoe je een slimme metafoor kiest, en wanneer je beter geen metafoor als uitgangspunt neemt voor je sessie!

*OK, ik kan niet uitsluiten dat ze bestaan, maar we weten in elk geval niet hoe ze er precies uitzien.