Na alle manieren om al pratend een oordeel te vellen over ideeën, twee manieren om op een meer inzichtelijke, afgewogen manier te kiezen: een Harris-profiel en een gewogen score. Voor beiden heb je goed omschreven beoordelingscriteria nodig: eisen en wensen. Deze methoden zijn erg geschikt om bijvoorbeeld drie prototypes te vergelijken, of een handvol uitgewerkte concepten. Ben je nog niet zo ver, dan kun je misschien beter even hier kijken.

Zonder voorbeeld wordt het een vrij abstract verhaal, dus we nemen er even een voorbeeld uit de huiselijke sfeer bij: Nexo Knights van Lego. Dat zijn een soort moderne ridders met krachten als bananen gooien, afstandsbediening en het laten groeien van prikkende planten.

Eisen en wensen

Voor beide methodes in dit artikel moet je de criteria die je gebruikt om te kiezen op een rijtje hebben. Dus schrijf ze maar op! Tijdens mijn opleiding maakten we onderscheid tussen eisen en wensen, dat doen we hier ook. Eisen zijn criteria waaraan je of wel of niet kunt voldoen, en waaraan gekozen opties moeten voldoen. Bijvoorbeeld: bij het vergelijken van de Nexo Knights wil ik niet meer uitgeven dan € 20,-. Daar voldoet een Legodoosje aan, of niet. Wensen zijn criteria waar je verschillende scores aan zou kunnen geven. Als ik bijvoorbeeld zo min mogelijk geld zou willen uitgeven, scoort een doosje onder de tien euro duidelijk beter dan een doosje dat meer dan € 15,- kost. Maar op een wens kan een optie niet afvallen, als het criterium blijkbaar zo onderscheidend is dan moet je er een eis van maken. Dus vaak krijg je een combinatie:

• Wens: zo goedkoop mogelijk
• Eis: maximaal € xxx

(Er is veel meer te schrijven over het opstellen van een goed programma van eisen en wensen, maar da’s een artikel op zich.)

OK, als je je eisen en wensen hebt mag je door. De volgende methodes gebruiken in principe alleen de wensen. Als het goed is heb je namelijk in een eerder stadium de ideeën die niet aan je eisen voldoen al  laten afvallen of zodanig verbeterd dat ze er wel aan voldoen.

Harris-profiel

Een Harris-profiel is een manier om verschillende ideeën te vergelijken aan de hand van een goed leesbare grafiek. Het presenteert lekker, maar er zit ook een hoop denkwerk achter, dus het is niet zomaar een plaatje.

Eerst  ga je je wensen rangschikken op volgorde van belangrijkheid. Zet ze maar gewoon onder elkaar. Stel dat ik als wensen had:

1. zo goedkoop mogelijk
2. gave krachten (daar moet ik even mijn expert bij halen!)
3. leuk om te zien
4. stoere wapens
5. mooie kleur

Op volgorde van belangrijkheid: 2. gave krachten, 4. stoere wapens, 3. leuk om te zien, 1. zo goedkoop mogelijk, 5. mooie kleur. We vergelijken drie poppetjes die we nog niet hebben (eis: we hebben ‘m nog niet!): Ultimate Monster Meester, Ultimate Laveria, Ultimate Macy. Die blijken exact even duur, dus de wens “zo goedkoop mogelijk” hoeven we niet meer mee te nemen, die levert geen onderscheid op.

Nu gaan we per wens aangeven of het poppetje er helemaal niet (–), niet (-), neutraal (+-), een beetje (+) of heel erg (++) aan voldoet. Dat doen we in een grafiek:

Ultimate Monster Meester

Ultimate Laveria

Ultimate Macy

—

–

+

++

—

–

+

++

—

–

+

++

2. Gave krachten

x

x

x

x

4. Stoere wapens

x

x

x

x

x

3. Leuk om te zien

x

x

x

x

5. Mooie kleur

x

x

x

Dat is ’t. (Ik kreeg het niet voor elkaar om de hokjes ook op internet ingeleurd weer te geven, maar waar x staat mag je een gekleurd hokje denken… Sorry!) Ziet er helder uit hè? Heel handig als je je oordeel wilt kunnen toelichten. Nu is deze vrij duidelijk (Macy!), maar je moet goed opletten als het wat minder eenduidig is. Stel dat er eentje heel veel rechtervakjes onderaan heeft maar de bovenste blokjes zijn allemaal negatief, dan kan het zijn dat deze het aflegt tegen een optie die op bijna alles “een beetje” scoort. Moet het exacter, omdat een paar scores wel heel dicht bij elkaar liggen of gewoon omdat je dat prettiger vindt? Doe dan:

Gewogen score

Stel, dat je je oordeel zou willen uitrekenen, hoe doe je dat? Nou, zo:

Je gaat , net als bij het Harris-profiel, uit van je wensen. Die zet je weer op volgorde. Nu ga je er percentages aan hangen: hoeveel procent van je score mag worden bepaald door elke wens? Voor hoeveel telt die wens mee?

Bij ons Nexo Knights-voorbeeld zou ik zeggen:

2. Gave krachten 50%
3. Stoere wapens 35%
4. Leuk om te zien 10%
5. Mooie kleur 5%

Nu ga je per wens een score bepalen. Je wilt kunnen rekenen, dus doe je dat op een schaal, van 1 tot 5 bijvoorbeeld, of 0 tot 10.

		Ultimate Monster Meester	Ultimate Laveria	Ultimate Macy
2. Gave krachten	50%	7	7	9
4. Stoere wapens	35%	9	7	9
3. Leuk om te zien	10%	3	7	9
5. Mooie kleur	5%	7	3	7

Met je weging en je scores kun je nu het eindcijfer uitrekenen. De berekening voor Monster Meester is bijvoorbeeld: (0,5×7)+(0,35×9)+(0,1×3)+(0,05×7)= 7,3. Laveria krijgt 6,8 en Macy 8,9. Wanneer je twee opties met hetzelfde gemiddelde hebt, zul je zien dat je door de weging een andere score krijgt. (En andersom.)

Waarschuwing: dat je hebt gerekend wil nog niet zeggen dat het een keihard cijfer is. Ja, je hebt je best gedaan om alles te kwantificeren, maar er zijn twee zaken waarover je kunt blijven discussiëren: de weging en de toegekende scores. Dus als je het netjes wilt doen, laat je zien wat je wegingsfactoren en scores zijn geweest en waarom, zodat niemand kan zeggen dat je de cijfers naar je hand hebt gezet. En gebruikt iemand anders deze methode: kijk wat hij of zij precies heeft gedaan!

Dus welke methode je ook kiest, er blijft over gepraat worden…